Nhu cầu thép trong nước suy yếu buộc Trung Quốc đẩy mạnh xuất khẩu thép sang nhiều thị trường khu vực. Điều này dẫn đến căng thẳng trên thị trường thép toàn cầu, với nhiều quốc gia khởi xướng các cuộc điều tra chống bán phá giá và áp dụng các biện pháp tự vệ để bảo vệ ngành sản xuất thép nội địa.
Trong hai năm qua, Trung Quốc đã tăng mạnh xuất khẩu thép sang nhiều thị trường khu vực do nhu cầu trong nước yếu. Điều này gây ra những căng thẳng thương mại lớn trên thị trường thép toàn cầu, khi các quốc gia phải đối mặt với thép giá rẻ từ Trung Quốc. Các quốc gia nhập khẩu buộc phải khởi xướng các cuộc điều tra chống bán phá giá và đưa ra các biện pháp tự vệ để bảo vệ ngành sản xuất thép nội địa.
 |
| Ông Đinh Quốc Thái, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết, thép nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm tới 62% tổng lượng thép nhập vào Việt Nam trong năm 2023 |
Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là cuộc khủng hoảng bất động sản tại Trung Quốc. Nhu cầu thép trong nước giảm sút, khiến các nhà sản xuất phải tăng cường xuất khẩu để giảm bớt lượng hàng tồn kho. Trong nửa đầu năm 2024, Trung Quốc đã xuất khẩu 53,4 triệu tấn thép, tăng 24% so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt, năm 2023 ghi nhận mức xuất khẩu tăng mạnh lên tới 36,2%, đạt 90,3 triệu tấn.
Giá thép trong nước Trung Quốc, đặc biệt là thép cuộn cán nóng (HRC), đã giảm xuống mức có thể cạnh tranh được trên thị trường quốc tế, đặc biệt là tại châu Âu. Sự suy yếu của thị trường nội địa và giá cả giảm đã buộc các nhà sản xuất thép Trung Quốc phải chịu lỗ nhằm duy trì sản lượng. Nhà phân tích Andriy Glushchenko cho rằng các nhà máy thép Trung Quốc có thể tiếp tục xuất khẩu thép với giá rẻ trong thời gian tới để tránh việc cắt giảm sản lượng, bất chấp sự suy yếu về nhu cầu thép trong nước.
Việc tăng mạnh xuất khẩu thép giá rẻ của Trung Quốc đã dẫn đến phản ứng quyết liệt từ nhiều quốc gia. Năm 2023, chỉ có 5 cuộc điều tra chống bán phá giá được tiến hành, nhưng con số này đã tăng lên 14 cuộc vào năm 2024, tính đến đầu tháng 7. Nhiều quốc gia lớn như EU, Hoa Kỳ, Việt Nam, Canada, và Brazil đã khởi xướng các cuộc điều tra và áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với thép Trung Quốc. Việt Nam, một trong những thị trường nhập khẩu lớn nhất của thép Trung Quốc, đã khởi động cuộc điều tra chống bán phá giá sau khi lượng thép nhập khẩu từ Trung Quốc tăng 73% trong nửa đầu năm 2024.
Theo ông Đinh Quốc Thái, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam, thép nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm tới 62% tổng lượng thép nhập vào Việt Nam trong năm 2023. Sự tràn ngập của thép giá rẻ đã khiến nhiều doanh nghiệp thép Việt Nam phải đối mặt với nguy cơ phá sản. Điều này cho thấy sự cần thiết của các biện pháp bảo vệ ngành thép trong nước trước nguy cơ bị “nuốt chửng” bởi thép nhập khẩu từ Trung Quốc.
Trong bối cảnh này, Việt Nam đã áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ các doanh nghiệp trong nước. Tính đến tháng 8/2024, ngành thép Việt Nam đã đối mặt với 78 vụ điều tra phòng vệ thương mại, chiếm 30% số vụ việc liên quan đến các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam. Nhờ những biện pháp này, ngành thép Việt Nam đã có cơ hội phát triển và duy trì năng lực cạnh tranh với thép nhập khẩu. Ngành thép cũng đang từng bước xây dựng chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ thép cán nóng, cán nguội đến thép mạ, đủ khả năng mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khác.
Dù có những biện pháp bảo vệ thương mại, ngành thép toàn cầu vẫn chưa có dấu hiệu giảm căng thẳng trong tương lai gần. Việc phụ thuộc vào các biện pháp bảo vệ có thể làm giảm sự tràn ngập của thép giá rẻ từ Trung Quốc, nhưng không đủ để khiến giá thép toàn cầu tăng đáng kể. Các chuyên gia trong ngành cho rằng cần có một chiến lược hợp tác và phát triển cân bằng hơn giữa các quốc gia, đặc biệt là trong bối cảnh chuyển đổi xanh và cắt giảm khí thải trong ngành thép.
Việc điều chỉnh chiến lược sản xuất và tiêu thụ thép trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động hiện nay là điều cần thiết. Các doanh nghiệp cần tăng cường năng lực cạnh tranh và tận dụng tối đa các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ ngành thép nội địa và tìm kiếm những cơ hội xuất khẩu mới.