Bỏ lại phía sau những khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid 19, Đà Nẵng đã phục hồi và đang khẳng định vị thế là trung tâm kinh tế, tài chính và đổi mới sáng tạo của miền Trung.
| LTS: Đà Nẵng – đô thị biển năng động bậc nhất miền Trung có nhiều tiềm năng phát triển mạnh mẽ, được ví như “Singapore của Việt Nam” trong tầm nhìn dài hạn. Việc được lựa chọn thí điểm thành lập Khu thương mại tự do, hay xây dựng Trung tâm tài chính khu vực đã đặt Đà Nẵng vào vị trí tâm điểm đầu tư trong giai đoạn sắp tới. Tạp chí Kinh tế Chứng khoán Việt Nam khởi đăng loạt bài “Đà Nẵng – Tâm điểm đầu tư mới của Việt Nam” nhằm mang đến cái nhìn từ toàn cảnh đến chi tiết bức tranh kinh tế – xã hội Đà Nẵng, qua đó góp phần nhỏ vào việc tuyên truyền, thu hút đầu tư, xây dựng và phát triển thành phố. |
Dữ liệu từ Cục Thống kê Đà Nẵng cho thấy, 2 tháng đầu năm 2025, kinh tế – xã hội Thành phố ghi nhận những chỉ số ấn tượng. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tháng 2/2025 tăng 6,23% so với tháng trước và tăng 20,10% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, ngành chế biến chế tạo tăng 11,01%, sản xuất phân phối điện tăng 3,63%, và xử lý rác thải – nước thải tăng 5,17%. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong 2 tháng đầu năm đạt 24.068 tỷ đồng, tăng 21,9% so với cùng kỳ năm trước. Các lĩnh vực nổi bật như dịch vụ tiêu dùng khác tăng 43,7%, lưu trú – ăn uống tăng 21,5%, bán lẻ hàng hóa tăng 16,3%.
Xuất khẩu hàng hóa đạt 341 triệu USD (tăng 17,6%), nhập khẩu 211 triệu USD (tăng 10,1%), giúp thành phố xuất siêu 130 triệu USD – đóng góp lớn vào cán cân thương mại. Tổng kim ngạch hai chiều đạt 552 triệu USD, tăng 14,6%. Trong lĩnh vực tài chính, thu ngân sách nhà nước đạt 6.280 tỷ đồng (tăng 35,3%), chi ngân sách 8.426 tỷ đồng (tăng 101,9%). Tiền gửi tiết kiệm đạt 135.000 tỷ đồng (tăng 2,9%) và dư nợ tín dụng toàn hệ thống giữ mức ổn định.
Đầu tư cũng khởi sắc với 545 doanh nghiệp mới đăng ký, tổng vốn đạt 1.287 tỷ đồng. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp giảm 5,6% so với cùng kỳ. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đạt 14 dự án, tổng vốn hơn 22 triệu USD. Về du lịch, tổng lượt khách lưu trú trong tháng 2/2025 đạt 797.000 lượt, tăng 14,3% so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, khách quốc tế tăng mạnh 48,3% với 836.000 lượt, trong khi khách nội địa giảm nhẹ 3,8%.
Sau giai đoạn chững lại bởi nhiều lý do, từ năm 2021, Đà Nẵng bắt đầu hồi phục với tốc độ tăng trưởng GRDP trung bình đạt 6–7% mỗi năm. Đặc biệt, năm 2022 tăng trưởng đạt 7,9%, cao hơn mức trung bình cả nước, thể hiện rõ năng lực phục hồi của nền kinh tế địa phương. Đến năm 2024, GRDP ước đạt 151.307 tỷ đồng (giá hiện hành), tăng gần 17.086 tỷ đồng so với năm 2023.
 |
| Đà Nẵng – đô thị biển năng động bậc nhất Việt Nam. Ảnh: Nguyễn Trình |
Sự tăng trưởng ấn tượng này không chỉ thể hiện ở con số tổng thể mà còn phản ánh rõ nét qua mức sống của người dân. GRDP bình quân đầu người năm 2023 đạt 4.284 USD, và ước tính năm 2024 tăng lên 4.719 USD (tương đương khoảng 120 triệu đồng/người). Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2025, GRDP bình quân đầu người đạt mức 130–140 triệu đồng, đưa Đà Nẵng vươn lên dẫn đầu khu vực miền Trung về thu nhập.
Các chỉ số năng lực quản trị và điều hành của Đà Nẵng cũng là điểm nhấn nổi bật trong giai đoạn này. Cụ thể, Chỉ số Năng lực Cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) tuy có sự dao động về thứ hạng nhưng vẫn duy trì điểm số ổn định: năm 2020 xếp hạng 5 (70,12 điểm), tăng lên hạng 4 năm 2021 (70,42 điểm), sau đó giảm xuống hạng 9 năm 2022 (68,52 điểm) và hạng 16 năm 2023 (68,79 điểm). Điều này cho thấy Đà Nẵng cần tăng tốc cải thiện thủ tục hành chính và môi trường đầu tư để cạnh tranh với các địa phương khác.
Trong khi đó, Chỉ số Cải cách Hành chính (PAR Index) của Đà Nẵng tiếp tục nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước. Thành phố được ghi nhận là một trong những địa phương thực hiện hiệu quả dịch vụ công trực tuyến, minh bạch quy trình và cải thiện chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp. Đồng thời, Đà Nẵng còn là một trong những địa phương đi đầu về phát triển hạ tầng số, xây dựng thành phố thông minh và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đô thị, giáo dục, y tế và dịch vụ hành chính công. Điều này giúp nâng cao năng lực quản trị đô thị và là nền tảng quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế số.
Bước ngoặt 1997
Để thấy hết giá trị và vị thế mà Đà Nẵng có được hôm nay, chúng ta cùng nhìn lại hành trình 25 năm phát triển của thành phố, trong đó có những thời khắc ‘lận đận’ như ca từ trong một bài hát nổi tiếng của thành phố này. Năm 1997 đánh dấu bước ngoặt lịch sử khi Đà Nẵng chính thức là thành phố trực thuộc Trung ương với xuất phát điểm khá thấp. Dân số Đà Nẵng lúc này chỉ hơn 670.000 người, tổng thu ngân sách đạt 1.190,5 tỷ đồng, giá trị sản xuất công nghiệp – xây dựng chỉ khoảng 760,9 tỷ đồng, còn thu nhập bình quân đầu người chỉ vỏn vẹn 318 USD/năm. Đó là bức tranh một đô thị ven biển đang ở bước khởi đầu của hành trình phát triển.
 |
| Đà Nẵng ‘lộ xác’ nhanh chóng sau thời điểm trở thành TP trực thuộc TƯ (năm 1997). Ảnh: Nguyễn Trình |
Thế nhưng, chỉ trong một thời gian ngắn, Đà Nẵng đã thay da đổi thịt ngoạn mục. Thành phố bắt đầu từ những bước đi căn cơ và mang tầm chiến lược. Quy hoạch giao thông đồng bộ, hiện đại đã giúp định hình lại không gian phát triển; hạ tầng được đầu tư mạnh mẽ, từ cầu đường, sân bay cho tới các khu công nghiệp, khu công nghệ cao. Những công trình như cầu Rồng, cầu Trần Thị Lý, đường Nguyễn Văn Linh, hầm chui sông Hàn… không chỉ thay đổi diện mạo thành phố mà còn là biểu tượng cho một Đà Nẵng năng động, hiện đại.
Đặc biệt, Đà Nẵng chú trọng cải cách hành chính và thu hút nhân tài. Chính điều này giúp thành phố trở thành điểm sáng trên bản đồ phát triển của cả nước. Thành phố liên tục nằm trong top đầu cả nước về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), Chỉ số cải cách hành chính (PAR Index), là nơi “đáng sống”, thu hút dòng vốn đầu tư FDI và sự dịch chuyển của dân cư có trình độ cao.
Trong giai đoạn 2000–2015, kinh tế Đà Nẵng duy trì mức tăng trưởng GRDP ấn tượng, bình quân từ 9–10%/năm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch mạnh theo hướng công nghiệp hóa – hiện đại hóa, với tỷ trọng nông nghiệp dần thu hẹp, nhường chỗ cho công nghiệp – xây dựng và dịch vụ, đặc biệt là du lịch. Ngành du lịch phát triển mạnh mẽ, đóng góp lớn vào GRDP và giúp thành phố khẳng định vị thế là điểm đến quốc tế hấp dẫn.
|
Chỉ số PCI phản ánh chất lượng điều hành kinh tế, môi trường đầu tư và mức độ thân thiện với doanh nghiệp tại các địa phương. Đà Nẵng từng giữ vị trí top đầu trong nhiều năm liền, tuy nhiên, từ năm 2020 đến 2023 đã có sự biến động rõ rệt: 2020: Xếp hạng 5 với 70,12 điểm 2021: Tăng lên hạng 4 với 70,42 điểm 2022: Giảm xuống hạng 9, đạt 68,52 điểm 2023: Tiếp tục giảm xuống hạng 16, dù điểm số tăng nhẹ lên 68,79 điểm Mặc dù điểm số không giảm mạnh, nhưng thứ hạng giảm cho thấy áp lực cạnh tranh ngày càng cao. |
Tuy nhiên, từ sau giai đoạn tăng trưởng nóng, kinh tế Đà Nẵng bắt đầu đối mặt với những lực cản. Giai đoạn 2018–2019, một số lãnh đạo thành phố bị phát hiện sai phạm trong quản lý đất đai, đầu tư và bị xử lý kỷ luật. Nhiều dự án lớn phải tạm dừng để phục vụ công tác thanh tra, rà soát, dẫn tới sự đình trệ trong dòng chảy đầu tư và phát triển hạ tầng.
Thách thức nghiêm trọng hơn ập đến khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Là một trong những tâm dịch đầu tiên và chịu ảnh hưởng nặng nề, Đà Nẵng – vốn phụ thuộc nhiều vào du lịch – gần như tê liệt. Năm 2020, lần đầu tiên kể từ khi trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, Đà Nẵng ghi nhận mức tăng trưởng âm – GRDP giảm 9,77%. Dù vậy, trong khó khăn, Đà Nẵng vẫn thể hiện bản lĩnh và sự linh hoạt. Các chính sách kích cầu đầu tư, tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững được triển khai. Thành phố hướng mạnh vào công nghệ cao, dịch vụ số, logistics và phát triển đô thị thông minh. Đây cũng là tiền đề cho giai đoạn phục hồi và tăng tốc từ năm 2021 trở đi.
Tâm điểm đầu tư của miền Trung
Trong bối cảnh cả nước bước vào giai đoạn phát triển mới, với tăng trưởng được Chính phủ ‘chốt’ mức tối thiểu 8% năm 2025 và hai con số cho những năm tiếp theo, TP Đà Nẵng được dự đoán sẽ là tâm điểm đầu tư của khu vực miền Trung.
Ngày 26/6/2024, tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV đã chính thức thông qua Nghị quyết số 136/2024/QH15, cho phép Đà Nẵng tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù trong 5 năm. Trong đó, điểm nhấn đột phá chưa từng có tiền lệ là việc thí điểm thành lập Khu thương mại tự do – một mô hình kinh tế đặc biệt nhằm thúc đẩy đầu tư, thương mại, tài chính và du lịch chất lượng cao.
Khu thương mại tự do của Đà Nẵng dự kiến có diện tích hơn 2.317 ha, với 10 vị trí không liền kề, kết nối với cảng Liên Chiểu và sân bay Đà Nẵng. Khu vực này bao gồm các phân khu chức năng như khu sản xuất, logistics, thương mại – dịch vụ, được bảo vệ bằng hàng rào cứng và áp dụng cơ chế quản lý hải quan riêng biệt. Các hoạt động trao đổi hàng hóa giữa khu này với bên ngoài được coi như hoạt động xuất nhập khẩu, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương quốc tế.
 |
| Khu thương mại tự do có thể đóng góp 8–9% GRDP vào năm 2030 và tăng lên 25% vào năm 2050, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của thành phố thêm 1,7–2,4% mỗi năm. Ảnh: Nguyễn Trình |
Theo dự báo, mô hình này có thể đóng góp 8–9% GRDP vào năm 2030 và tăng lên 25% vào năm 2050, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của thành phố thêm 1,7–2,4% mỗi năm. Về lao động, Khu thương mại tự do sẽ tạo việc làm cho khoảng 41.000 người vào năm 2030 và 137.000 người vào năm 2050. Thành phố đã hoàn thiện đề án, trình Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đồng thời thông qua danh mục 33 dự án ưu tiên đầu tư hạ tầng kỹ thuật, cả trong và ngoài khu vực thí điểm.
Song song, Đà Nẵng tiếp tục được Bộ Chính trị lựa chọn là địa phương xây dựng Trung tâm tài chính khu vực, cùng với TP. Hồ Chí Minh – nơi đặt trung tâm tài chính quốc tế. Theo thông báo kết luận ngày 15/11/2024, Trung tâm tài chính Đà Nẵng sẽ áp dụng cơ chế quản lý đặc thù, linh hoạt, đồng thời xây dựng các cơ quan điều hành, giám sát và giải quyết tranh chấp theo chuẩn mực quốc tế.
Lộ trình phát triển trung tâm tài chính được chia làm hai giai đoạn: từ nay đến 2030, áp dụng tám nhóm chính sách phù hợp với thông lệ quốc tế; từ 2030 đến 2035, triển khai đầy đủ các chính sách đang áp dụng tại các trung tâm tài chính lớn trên thế giới. Ngoài ra, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình đã thống nhất chủ trương thành lập Ban chỉ đạo liên ngành và Tổ công tác đặc biệt để xây dựng, điều phối hoạt động của trung tâm tài chính.
Hiện nay, Đà Nẵng đã có những bước chuẩn bị cụ thể: Quy hoạch khu phức hợp tài chính – thương mại – giải trí cao cấp “Đà Nẵng Gateway” tại Võ Văn Kiệt, quy mô hơn 6 ha; phê duyệt khu phố tài chính quốc tế An Đồn; dự kiến bố trí không gian Fintech 9,7 ha gần Công viên phần mềm số 2 để đón đầu xu hướng công nghệ tài chính.
| Định hướng đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Đà Nẵng sẽ phát triển trên 3 trụ cột chính, gồm Du lịch, Công nghiệp công nghệ cao và Kinh tế biển. TP tập trung đầu tư, phát triển 5 lĩnh vực mũi nhọn, trong đó có cảng biển, hàng không gắn với logistics; Công nghiệp CNTT, điện tử viễn thông gắn với nền kinh tế số. |
Mới đây, ngày 5/3, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 42/NQ-CP liên quan đến việc phát triển trung tâm tài chính tại Việt Nam, đặc biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Đây là bước đi quan trọng nhằm hiện thực hóa chủ trương của Đảng, đồng thời nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ tài chính khu vực. Trong đó, Đà Nẵng được xem là địa phương đầy tiềm năng nhờ vào vị trí địa lý chiến lược, kết nối thuận lợi với các trung tâm kinh tế lớn trong khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và ASEAN.
Thành phố còn sở hữu hạ tầng hiện đại, môi trường đầu tư thuận lợi và nguồn nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt, Đà Nẵng nhiều năm liền dẫn đầu cả nước về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), thể hiện rõ sự điều hành minh bạch và hiệu quả. Lãnh đạo thành phố cũng chủ động tìm hiểu mô hình trung tâm tài chính thành công, như Singapore, để tích lũy kinh nghiệm
Với quyết tâm mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị và sự đồng hành của doanh nghiệp, Đà Nẵng đang dần hiện thực hóa khát vọng trở thành trung tâm tài chính và thương mại tự do hàng đầu khu vực. Hai đòn bẩy chiến lược – Khu thương mại tự do và Trung tâm tài chính – hứa hẹn tạo bước ngoặt quan trọng, giúp Đà Nẵng bứt phá và đóng vai trò đầu tàu tăng trưởng miền Trung trong kỷ nguyên mới của đất nước.
Bài 2: Thu hút FDI – Cách Đà Nẵng trở thành ‘điểm đến không thể bỏ qua’