Sở hữu trữ lượng khí đốt lớn thứ 5 thế giới nhưng lâu nay chủ yếu cung cấp cho Nga và Trung Quốc, Turkmenistan đang có bước ngoặt chiến lược khi chính thức đưa khí đốt về châu Âu qua Thổ Nhĩ Kỳ. Động thái này không chỉ giúp châu Âu giảm phụ thuộc vào Nga mà còn định hình lại cục diện năng lượng toàn cầu.
 |
Xung đột Trung Đông làm chao đảo thị trường năng lượng: Giá xăng dầu và khí đốt diễn biến ra sao? |
|
Khủng hoảng khí đốt: Châu Âu chớp thời cơ, LNG Mỹ đổ bộ ồ ạt |
Turkmenistan – Cường quốc khí đốt chưa được khai thác hết tiềm năng
Là một trong những quốc gia Trung Á sở hữu nguồn tài nguyên năng lượng khổng lồ, Turkmenistan được các chuyên gia xếp vào hàng “ông trùm khí đốt” của thế giới với trữ lượng được chứng minh đứng thứ 5 toàn cầu. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ qua, nguồn tài nguyên giá trị này chưa mang lại lợi nhuận tối đa do hạ tầng hạn chế và các rào cản chính trị.
 |
| Không còn phụ thuộc Nga? Châu Âu vừa tìm thấy nguồn khí đốt mới ngay trong năm nay (Ảnh minh họa) |
Hiện nay, hầu hết lượng khí đốt xuất khẩu của Turkmenistan đều chảy sang Nga và Trung Quốc thông qua các thỏa thuận dài hạn. Đặc biệt, Trung Quốc hiện là khách hàng lớn nhất của nước này, với hệ thống đường ống Central Asia–China Pipeline chạy xuyên khu vực.
Tuy nhiên, Turkmenistan không muốn dừng lại ở hai khách hàng truyền thống này. Với nhu cầu năng lượng ngày càng tăng từ Liên minh châu Âu (EU), quốc gia này đang nỗ lực mở rộng tầm ảnh hưởng trên bản đồ năng lượng thế giới.
Tháng 3/2025 đánh dấu bước ngoặt khi Turkmenistan chính thức khởi động thỏa thuận trao đổi khí đốt với Iran và Thổ Nhĩ Kỳ, lần đầu tiên đưa khí đốt nước này chảy về phía Tây mà không qua Nga.
Theo đó, quốc gia này cam kết cung cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ 1,3 tỷ mét khối (bcm) khí đốt vào cuối năm 2025, với mức tăng dự kiến đạt 2 bcm/năm trong những năm tiếp theo. Đáng chú ý, đường ống dẫn sẽ tiếp tục kết nối với hệ thống Hành lang khí đốt phía Nam (Southern Gas Corridor), cho phép khí đốt Turkmenistan tiến thẳng vào Trung Âu.
Dự án đường ống xuyên Caspi (Trans-Caspian Gas Pipeline – TCGP) là chìa khóa quan trọng trong kế hoạch này. Đường ống sẽ chạy dưới biển Caspi, từ thành phố Türkmenbaşy đến Nhà ga Sangachal ở Azerbaijan, kết nối trực tiếp với hệ thống đường ống dẫn đến Erzurum (Thổ Nhĩ Kỳ) và từ đó đi sâu vào lục địa châu Âu.
Cú hích cho châu Âu, thách thức với Nga?
Turkmenistan được kỳ vọng trở thành “nguồn cung ứng thay thế” cho châu Âu trong bối cảnh khu vực này đang cắt giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga. Việc nhập khẩu khí đốt từ Turkmenistan thông qua Thổ Nhĩ Kỳ sẽ giúp EU đa dạng hóa nguồn cung, tránh nguy cơ bị thao túng bởi các căng thẳng địa chính trị.
Theo tính toán của các chuyên gia, nếu được mở rộng, hệ thống xuất khẩu khí đốt của Turkmenistan có thể cung cấp tới 65 bcm khí đốt cho EU trong vòng 25 năm tới – một con số đáng kể trong bối cảnh châu Âu liên tục tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế từ sau khủng hoảng Ukraine.
Tuy nhiên, bước đi này không khỏi đặt ra thách thức lớn đối với Nga. Từ trước đến nay, Nga vẫn kiểm soát phần lớn xuất khẩu khí đốt từ Trung Á sang châu Âu. Việc Turkmenistan đi một con đường độc lập sẽ làm giảm thị phần của Nga và có thể khiến Moscow đưa ra các chính sách đối phó.
Cơ hội và thách thức cho Turkmenistan
Dù nắm trong tay trữ lượng khí đốt khổng lồ, Turkmenistan vẫn đối mặt với không ít khó khăn trong việc mở rộng thị trường xuất khẩu.
Thách thức về hạ tầng: Việc xây dựng đường ống xuyên Caspi là một bài toán khó, đòi hỏi nguồn vốn lớn và cần đảm bảo tính ổn định về chính trị trong khu vực. Trước đó, nhiều dự án tương tự đã bị trì hoãn do bất đồng giữa các quốc gia.
Cạnh tranh gay gắt: Turkmenistan không phải là lựa chọn duy nhất của châu Âu. Các nước như Azerbaijan, Qatar hay Algeria cũng đang đẩy mạnh xuất khẩu khí đốt sang EU. Do đó, Turkmenistan cần có chiến lược dài hơi để giữ vững thị phần.
Sự kiểm soát của Trung Quốc: Trung Quốc đang là khách hàng lớn nhất của Turkmenistan, chiếm hơn 70% lượng xuất khẩu khí đốt của nước này. Nếu Turkmenistan chuyển hướng sang châu Âu, liệu Bắc Kinh có để yên?
Dù vậy, việc hướng về phương Tây vẫn là bước đi chiến lược đầy tiềm năng, giúp Turkmenistan đa dạng hóa thị trường, gia tăng ảnh hưởng kinh tế và khẳng định vị thế trên bản đồ năng lượng thế giới.
Việc Turkmenistan chính thức bơm khí đốt đến châu Âu qua Thổ Nhĩ Kỳ là một bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự trỗi dậy của một cường quốc năng lượng mới. Dự kiến trong những năm tới, nếu các dự án đường ống được triển khai thành công, quốc gia này có thể trở thành một nhà cung cấp khí đốt chiến lược, vừa giúp châu Âu giảm phụ thuộc vào Nga, vừa mở ra kỷ nguyên xuất khẩu mới cho nền kinh tế Turkmenistan.
Chỉ có thời gian mới trả lời được liệu Turkmenistan có thực sự làm thay đổi cục diện năng lượng toàn cầu, nhưng rõ ràng, một “ông trùm khí đốt” mới đang lên ngôi.