Trong bối cảnh bị phương Tây siết lệnh trừng phạt, Nga bất ngờ có thêm một “khách hàng không ai ngờ tới” – Syria. Quốc gia Trung Đông này vừa nhận 200.000 tấn dầu Nga qua các tàu bị Mỹ đưa vào danh sách cấm vận. Một cú bắt tay đầy rủi ro nhưng tất yếu với cả hai phía trong cơn khát năng lượng và cấm vận chồng chéo.
 |
Thị trường dầu mỏ chấn động: Nga âm thầm thay đổi luật chơi, Mỹ có lo sợ? |
Sản lượng dầu Syria sụt mạnh, Nga trở thành “cứu cánh”
Theo Reuters, hai con tàu chở dầu của Nga – Aquatica và Sakina đều nằm trong danh sách trừng phạt của Mỹ từ ngày 10/1/2025, đang hướng đến cảng Baniyas (Syria) để giao tổng cộng khoảng 200.000 tấn dầu thô.
Cụ thể, tàu Aquatica được cho là đã cập bến Baniyas vào ngày 21/3 nhưng chưa dỡ hàng. Trong khi đó, tàu Sakina – cũng chở 100.000 tấn dầu – dự kiến sẽ cập cảng vào ngày 25/3. Dữ liệu từ LSEG xác nhận cả hai con tàu đều xuất phát từ khu vực hoạt động của Nga và đang trong hành trình vận chuyển dầu thô đến Syria, quốc gia đang khát nguồn cung nghiêm trọng kể từ khi Iran ngừng cung cấp dầu.
 |
| Đường dầu bí mật đến Syria: Nga tìm lối đi mới sau lệnh trừng phạt Mỹ |
Đây là lần đầu tiên sau hơn một thập kỷ, dầu diesel của Nga xuất hiện trở lại tại quốc gia Trung Đông này – một tín hiệu cho thấy Syria đang phải mở rộng kênh nhập khẩu trong bối cảnh thiếu hụt trầm trọng và căng thẳng địa chính trị kéo dài.
Ngành dầu mỏ từng đóng vai trò trụ cột cho nền kinh tế Syria, chiếm tới 20% GDP và hơn 50% doanh thu chính phủ. Nhưng từ năm 2010 đến nay, sản lượng đã giảm từ 390.000 thùng/ngày xuống còn khoảng 40.000 thùng/ngày vào năm 2023.
Trong suốt nhiều năm, Iran là “nguồn sống” của Syria khi cung cấp khoảng 100.000 thùng/ngày, chiếm tới 90% nguồn cung dầu thô. Tuy nhiên, do các yếu tố địa chính trị và lệnh cấm vận, nguồn cung từ Tehran đã bị cắt đứt. Nhà máy lọc dầu lớn nhất nước – Baniyas – đã ngừng hoạt động từ tháng 12/2024, khiến nước này rơi vào khủng hoảng nhiên liệu nghiêm trọng.
Trước tình hình đó, Nga xuất hiện như một phương án thay thế tạm thời và chiến lược, dù con đường dẫn dầu đến Syria được thực hiện thông qua những chiếc tàu đang bị trừng phạt quốc tế.
Việc Nga sử dụng các tàu bị trừng phạt để vận chuyển dầu khiến thị trường lo ngại về một mạng lưới vận chuyển dầu mỏ không minh bạch – còn gọi là “đội tàu bóng tối”. Đây là các con tàu bị che giấu danh tính, thay đổi cờ treo, tắt hệ thống định vị và nhiều biện pháp khác nhằm tránh sự giám sát của phương Tây.
Tuy nhiên, việc này không phải lúc nào cũng trót lọt. Mới đây, tàu Eventin (treo cờ Panama), chở khoảng 100.000 tấn dầu trị giá hơn 43 triệu USD, đã bị Đức tịch thu ngoài khơi đảo Ruegen, Biển Baltic. Đây là tàu bị tình nghi thuộc đội tàu bóng tối của Nga. Sự kiện này là lời cảnh báo rằng cuộc chơi “lách luật” tiềm ẩn nhiều rủi ro và có thể gây tổn thất lớn.
Lý do Syria và Nga hợp tác
Với Syria, mối quan hệ dầu mỏ với Iran đang bị gián đoạn khiến nước này không còn lựa chọn nào khác ngoài tìm đến các đối tác như Nga – dù phải chịu rủi ro từ các lệnh cấm vận.
Còn với Nga, sau khi bị Mỹ áp trừng phạt lên nhà sản xuất Gazprom Neft và hàng loạt tàu chở dầu vào tháng 1, việc tìm thị trường thay thế cho dầu Bắc Cực trở nên cấp thiết. Syria – với hệ thống hạ tầng lọc dầu đã sẵn sàng và cơn khát năng lượng – là đối tác lý tưởng bất chấp rủi ro pháp lý.
Mặc dù Syria là một điểm đến mới nổi, nhưng Trung Quốc vẫn là thị trường lớn nhất tiêu thụ dầu mỏ của Iran và Nga. Trong tháng 2/2025, nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc từ Iran đã phục hồi mạnh mẽ lên 1,43 triệu thùng/ngày, so với mức 898.000 thùng/ngày vào tháng 1.
Trung Quốc thường “đổi nhãn” dầu từ Iran sang nguồn gốc Malaysia để né tránh lệnh trừng phạt. Với giá dầu Iran và Nga rẻ hơn so với dầu từ phương Tây, các nhà máy lọc dầu độc lập tại Trung Quốc vẫn tranh thủ cơ hội để tiết kiệm chi phí trong bối cảnh biên lợi nhuận ngày càng mỏng.
Nhìn chung, Nga và Syria đang cùng nhau đối đầu với áp lực trừng phạt bằng một thỏa thuận “đôi bên cùng có lợi”. Với nguồn cung từ Nga, Syria có thể hồi sinh ngành lọc hóa dầu; còn Nga, dù đang phải đối mặt với mạng lưới trừng phạt phức tạp, vẫn tìm ra kênh tiêu thụ mới cho dòng dầu của mình.
Tuy nhiên, việc phụ thuộc vào tàu trừng phạt và cơ chế “lách luật” khiến cả hai bên phải đối diện với rủi ro pháp lý và tài chính cao. Đây cũng là tín hiệu cho thấy cuộc chiến năng lượng đang bước vào một giai đoạn mới, nơi các liên minh không chính thức giữa các quốc gia bị cấm vận có thể hình thành và tạo ra những biến động khó lường.