Lãi suất là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng, ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định đầu tư, vay vốn cũng như gửi tiết kiệm của cá nhân và doanh nghiệp. Vậy lãi suất được hiểu như thế nào, có những loại lãi suất phổ biến nào và các nhân tố nào tác động đến lãi suất? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Lãi suất là gì?
Lãi suất là tỷ lệ phần trăm được áp dụng trên số tiền gốc, phản ánh số tiền mà người gửi tiền hoặc người cho vay sẽ nhận được sau một khoảng thời gian nhất định. Khoảng thời gian này có thể tính theo năm hoặc theo tháng.
Những đối tượng tham gia vào quá trình này có thể là cá nhân, doanh nghiệp hoặc ngân hàng. Mỗi tổ chức tài chính hoặc ngân hàng sẽ có mức lãi suất riêng biệt tùy theo chính sách và quy định nội bộ của họ.
Cần phân biệt rõ giữa hai khái niệm: lãi suất và tiền lãi. Lãi suất thể hiện tỷ lệ phần trăm được tính dựa trên số tiền gốc, trong khi tiền lãi là số tiền thực tế mà người vay phải trả hoặc người gửi nhận được.
 |
| Việc hiểu rõ các loại lãi suất cũng như những yếu tố tác động đến nó sẽ giúp người dân và doanh nghiệp đưa ra những quyết định tài chính hợp lý |
Phân loại lãi suất phổ biến
Dựa theo đặc điểm của khoản vay
Lãi suất tiền gửi: Đây là mức lãi suất ngân hàng trả cho khách hàng khi gửi tiền, gồm các loại như tiền gửi có kỳ hạn, không kỳ hạn và tài khoản thanh toán.
Lãi suất cơ bản: Là mức lãi suất thấp nhất mà ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng áp dụng đối với các khoản vay bằng đồng Việt Nam.
Lãi suất tín dụng: Áp dụng cho các khoản vay do ngân hàng hoặc tổ chức tài chính cấp cho khách hàng.
Lãi suất chiết khấu: Mức lãi suất do Ngân hàng Nhà nước quy định đối với các khoản vay ngắn hạn của ngân hàng thương mại.
Lãi suất tái chiết khấu: Lãi suất áp dụng trên các loại giấy tờ có giá như trái phiếu, hối phiếu.
Lãi suất liên ngân hàng: Lãi suất dành cho các khoản vay giữa các ngân hàng với nhau trên thị trường.
Dựa theo độ biến động của lãi suất
Lãi suất cố định: Không thay đổi trong suốt thời gian vay, giúp người vay dự tính chính xác số tiền lãi phải trả.
Lãi suất thả nổi: Có thể điều chỉnh theo sự biến động của thị trường, phụ thuộc vào tình hình kinh tế.
Dựa theo giá trị thực tế của tiền lãi
Lãi suất thực: Được tính bằng cách lấy lãi suất danh nghĩa trừ đi tỷ lệ lạm phát, thể hiện giá trị thực tế của tiền.
Lãi suất danh nghĩa: Là mức lãi suất không tính đến lạm phát, thể hiện sự gia tăng của tiền tệ trong một giai đoạn nhất định.
Dựa theo cách tính toán lãi suất
Lãi suất đơn: Được tính trên số tiền gốc ban đầu mà không thay đổi trong suốt thời gian vay.
Lãi suất kép: Được tính bằng cách cộng số tiền lãi đã tích lũy vào số tiền gốc, giúp tối đa hóa lợi nhuận theo thời gian.
Các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất
Mối quan hệ giữa cung – cầu vốn vay
Sự biến động của cung và cầu vốn vay ảnh hưởng trực tiếp đến mức lãi suất. Khi nhu cầu vay tăng cao nhưng nguồn cung vốn hạn chế, lãi suất có xu hướng tăng lên. Ngược lại, nếu nguồn vốn trên thị trường dư thừa trong khi nhu cầu vay ít, lãi suất sẽ giảm xuống.
Ảnh hưởng của lạm phát
Lạm phát làm giảm giá trị thực của đồng tiền. Khi lạm phát tăng cao, Ngân hàng Trung ương thường có xu hướng điều chỉnh lãi suất để kiểm soát lượng tiền lưu thông trên thị trường và duy trì ổn định nền kinh tế.
Chính sách tài chính
Chính phủ có thể tác động đến lãi suất thông qua việc điều chỉnh chính sách tài khóa và tiền tệ. Những biện pháp như thay đổi thuế, điều chỉnh chi tiêu công hoặc kiểm soát hạn mức tín dụng đều có thể ảnh hưởng đến lãi suất trên thị trường.
Bội chi ngân sách
Khi ngân sách nhà nước rơi vào tình trạng thâm hụt, chính phủ thường phát hành trái phiếu để huy động vốn bù đắp thiếu hụt ngân sách. Điều này có thể dẫn đến việc lãi suất tăng lên, do nguồn cung trái phiếu tăng khiến giá trị trái phiếu giảm.
Lãi suất đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế và có ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh tài chính cá nhân cũng như doanh nghiệp. Việc hiểu rõ các loại lãi suất cũng như những yếu tố tác động đến nó sẽ giúp người dân và doanh nghiệp đưa ra những quyết định tài chính hợp lý, tối ưu hóa lợi nhuận và quản lý rủi ro hiệu quả.