Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII để đảm bảo an ninh năng lượng trong bối cảnh mới

Thực hiện Quyết định số 1710/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về nhiệm vụ lập điều chỉnh Quy hoạch điện VIII, Bộ Công Thương đã xây dựng đề án điều chỉnh nhằm đảm bảo phù hợp với xu hướng phát triển của nền kinh tế và yêu cầu chuyển đổi năng lượng bền vững. Hội thảo được tổ chức kết hợp giữa hình thức trực tiếp và trực tuyến, với sự chủ trì của Thứ trưởng Công Thương Nguyễn Hoàng Long. Sự kiện có sự tham gia của đại diện các bộ, ngành, tập đoàn điện lực, tổ chức quốc tế và các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực năng lượng…

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long phát biểu tại Hội thảo Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và đánh giá môi trường chiến lược

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh vai trò tiên phong của ngành điện trong việc đảm bảo cung ứng đủ điện cho phát triển kinh tế – xã hội và đời sống nhân dân. Thứ trưởng khẳng định đây là quan điểm nhất quán của Đảng và Nhà nước, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của một quy hoạch dài hạn, thống nhất và hiệu quả để giải quyết các thách thức hiện nay.

Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023, đưa ra nhiều điểm đổi mới, trong đó có tính động và mở. Quy hoạch này hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo cam kết tại COP26, đồng thời đảm bảo tốc độ tăng trưởng GDP khoảng 7%/năm giai đoạn 2021-2030 và từ 6,5-7,5% trong giai đoạn 2031-2050, phù hợp với Nghị quyết số 81/2023/QH15 của Quốc hội.

Ngay sau khi Quy hoạch điện VIII được ban hành, Bộ Công Thương đã tích cực triển khai kế hoạch thực hiện, với các quyết định quan trọng như Quyết định số 262/QĐ-TTg ngày 01/4/2024 và Quyết định số 1682/QĐ-TTg ngày 28/12/2024. Bộ cũng xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành nhiều văn bản quan trọng, bao gồm Luật Điện lực sửa đổi, các nghị định về mua bán điện trực tiếp, khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà và hệ thống thông tư về khung giá năng lượng tái tạo, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án năng lượng.

Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn đối diện nhiều khó khăn. Nhiều dự án quan trọng đang chậm tiến độ, đặc biệt là nguồn nhiệt điện khí LNG, khi chỉ có 3/13 dự án đang triển khai đúng kế hoạch. Các dự án tua-bin khí nội địa như Báo Vàng và Cá Voi Xanh gặp thách thức do chưa xác định rõ trữ lượng và tiến độ khai thác. Nhiều dự án năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời gặp rào cản do giá điện chưa đủ hấp dẫn và quy trình thủ tục đầu tư còn phức tạp. Bên cạnh đó, các dự án điện khí nhập khẩu yêu cầu vốn đầu tư lớn, công nghệ hiện đại, thời gian chuẩn bị và xây dựng kéo dài.

Đại diện các hiệp hội, các trường đại học, các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp nước ngoài tham dự Hội thảo Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và đánh giá môi trường chiến lược

Ngoài ra, tình hình trong nước và quốc tế cũng có nhiều biến động tác động đến nhu cầu tiêu thụ điện và định hướng phát triển nguồn điện. Cụ thể, Nghị quyết số 174/2024/QH15 của Quốc hội ngày 30/11/2024 đề cập đến việc tiếp tục triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận với quy mô công suất 6.000 MW, có thể làm thay đổi đáng kể cơ cấu nguồn điện quốc gia. Bên cạnh đó, Chỉ thị số 01/CT-TTg ngày 03/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 trên 8%, giai đoạn 2026-2030 đạt mức hai con số, kéo theo nhu cầu tiêu thụ điện tăng từ 12-16% mỗi năm.

Các yếu tố địa chính trị như xung đột Nga – Ukraine, căng thẳng tại Trung Đông và các biện pháp trừng phạt kinh tế cũng tác động mạnh đến giá nhiên liệu nhập khẩu và dòng vốn đầu tư FDI vào ngành điện. Ngược lại, sự phát triển của công nghệ lưu trữ năng lượng với chi phí ngày càng giảm tạo điều kiện thuận lợi để tích hợp nhiều hơn nguồn điện gió, điện mặt trời vào hệ thống.

Trước những thách thức này, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan liên quan và Viện Năng lượng xây dựng Đề án Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII. Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh, những ý kiến đóng góp tại hội thảo sẽ là cơ sở quan trọng để Bộ Công Thương tiếp thu, chỉnh sửa và hoàn thiện đề án, đảm bảo một quy hoạch điện lực bền vững, phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội.

Ông Trần Kỳ Phúc – Viện trưởng Viện Năng lượng phát biểu tại Hội thảo

Tại hội thảo, ông Trần Kỳ Phúc, Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương), đã nêu ra 5 vấn đề trọng tâm cần được thảo luận.

Thứ nhất, những bài học kinh nghiệm từ quá trình thực hiện các quy hoạch điện trước đây.

Thứ hai, dự báo nhu cầu tiêu thụ điện trong bối cảnh phát triển kinh tế – xã hội.

Thứ ba, định hướng phát triển nguồn điện giai đoạn 2030-2035 và tầm nhìn đến năm 2050, bao gồm quan điểm đối với các nguồn điện truyền thống như nhiệt điện than, nhiệt điện khí trong nước, khí hóa lỏng nhập khẩu, điện hạt nhân, cũng như chính sách phát triển năng lượng tái tạo và hệ thống lưu trữ điện.

Thứ tư, nội dung liên quan đến quy hoạch phát triển lưới điện truyền tải, đặc biệt là hệ thống đường dây kết nối liên vùng.

Thứ năm, các yếu tố kinh tế, môi trường và quản trị trong quy hoạch điện, bao gồm cơ chế chính sách thúc đẩy đầu tư, giá điện, thị trường điện, huy động vốn và các chính sách đặc thù. Đặc biệt là sự cần thiết của các chế tài mạnh mẽ để xử lý những dự án chậm tiến độ, nhằm đảm bảo hiệu quả thực thi quy hoạch điện quốc gia.

Ông Nguyễn Ngọc Hưng – Đại diện Phòng Kinh tế Năng lượng (Viện Năng lượng) trình bày tại Hội thảo

TS Nguyễn Ngọc Hưng cũng đưa ra 4 kịch bản nhu cầu điện cụ thể: Kịch bản thấp; Kịch bản cơ sở; Kịch bản cao; Kịch bản cao đặc biệt.

Đáng chú ý với kết quả dự báo của Kịch bản cao đặc biệt chỉ ra tốc độ tăng ĐTP: Từ năm 2026-2030: 12,8%/năm; năm 2031-2040: 8,6%/năm; năm 2041- 2050: 2,8% năm. Theo đó chênh lệch với dự báo Kịch bản cơ sở Quy hoạch điện VIII: Năm 2030: ĐTP trên 56 tỷ kWh, Pmax trên 10,0 GW; năm 2050: ĐTP trên 430 tỷ kWh, Pmax trên 71,5 GW. Cường độ điện năm 2030: 51,0 kWh/triệu đồng; năm 2050: 19,1 kWh/triệu đồng (mức giảm 4,8%/năm)

“Kịch bản này phản ánh nhu cầu điện trong trường hợp nền kinh tế phát triển tăng tốc trong giai đoạn 2026-2030 và tiếp tục duy trì tăng trưởng cao “hai con số” trong thời gian dài. Kịch bản cũng đảm bảo dự phòng cho phát triển điện lực trong dài hạn”, TS Nguyễn Ngọc Hưng phân tích.

Ông Nguyễn Văn Dương (cán bộ Viện Năng lượng) trình bày tại Hội thảo

Góp ý về điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII, ông Nguyễn Văn Dương, nghiên cứu viên Phòng Phát triển Hệ thống Điện (Viện Năng lượng), đại diện nhóm nghiên cứu trình bày các nội dung quan trọng liên quan đến đánh giá hiện trạng hệ thống điện, rà soát thông số đầu vào và phương pháp điều chỉnh quy hoạch.

Theo ông Dương, quá trình điều chỉnh quy hoạch tập trung vào 3 bước chính: Rà soát và cập nhật cơ sở pháp lý, đánh giá thực tiễn vận hành hệ thống điện, cùng với dự báo tăng trưởng kinh tế – xã hội và nhu cầu điện. Việc tối ưu hóa hệ thống điện được thực hiện qua ba giai đoạn: xác định cơ cấu nguồn điện tối ưu, kiểm tra độ tin cậy cung cấp điện và đánh giá vận hành theo từng giờ để đảm bảo sự phù hợp với bối cảnh mới, khi tỷ trọng năng lượng tái tạo ngày càng gia tăng.

Một trong những vấn đề trọng tâm là cập nhật chi tiết tiềm năng năng lượng tái tạo tại từng địa phương nhằm khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên quốc gia. Đồng thời, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của các phương án dự phòng cho điện gió và điện mặt trời, nhằm đối phó với sự bất ổn định của các nguồn năng lượng này.

Toàn cảnh Hội thảo Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và đánh giá môi trường chiến lược diễn ra sáng ngày 17/2/2025

Tham luận tại Hội thảo, Thạc sĩ Cao Đức Huy, nghiên cứu viên phòng Phát triển Hệ thống điện, Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) đã trình bày nội dung về điều chỉnh chương trình phát triển lưới điện truyền tải.

Về định hướng phát triển, sẽ phát triển hệ thống truyền tải điện đồng bộ với tiến độ các nguồn điện, nhu cầu phát triển phụ tải của các địa phương, sử dụng công nghệ hiện đại, đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế, sẵn sàng kết nối khu vực. Phát triển lưới điện thông minh (Smart Grid) để tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo ở quy mô lớn, đáp ứng yêu cầu vận hành hệ thống điện an toàn, ổn định và kinh tế…

Cũng tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Thu Huyền, Phó trưởng Phòng Môi trường và Phát triển bền vững (Viện Năng lượng) chia sẻ: Trong quá trình đánh giá môi trường, các kịch bản phát triển nguồn điện và lưới điện đã được xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo mục tiêu quốc gia về biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và sử dụng tài nguyên bền vững. Đồng thời, việc tuân thủ các quy định môi trường hiện hành cũng được chú trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế – xã hội.

Bà Huyền nhấn mạnh, một trong những mục tiêu chính của điều chỉnh quy hoạch là phát triển năng lượng đáp ứng nhu cầu kinh tế – xã hội, nhưng vẫn bảo đảm tính bền vững về môi trường. Quy hoạch cần ưu tiên sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các vấn đề môi trường xuyên biên giới, liên vùng, liên tỉnh cũng sẽ được giải quyết thông qua các chiến lược phòng ngừa, kiểm soát và khắc phục ô nhiễm môi trường, cũng như thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.