Ngành cảng biển Việt Nam đang trải qua một giai đoạn nhiều biến động. Dưới góc nhìn của Chứng khoán Rồng Việt, sau một thời gian tăng trưởng mạnh, dòng chảy hàng hóa có dấu hiệu chững lại, đặt ra những câu hỏi về triển vọng tương lai của ngành.
Dòng chảy thương mại giảm tốc
Trong tháng 9/2024, giá trị xuất nhập khẩu container đường biển ước tính đạt 19 tỷ USD, trong khi nhập khẩu đạt 13 tỷ USD, lần lượt tăng 15% và 18% so với cùng kỳ. Mặc dù hoạt động thương mại ghi nhận sự suy giảm nhẹ so với tháng trước, tốc độ tăng trưởng của nhập khẩu vẫn vượt trội hơn so với xuất khẩu. Điều này hàm ý rằng các doanh nghiệp sản xuất đang tích trữ nguyên liệu, giữa bối cảnh đơn hàng xuất khẩu cải thiện trong năm 2024.
Đối với các thị trường đối tác chính, ngoại trừ Trung Quốc, hai thị trường xuất khẩu lớn là Mỹ và Châu Âu vẫn duy trì tăng trưởng mạnh, nhưng có dấu hiệu thu hẹp so với tháng trước. Cụ thể, giá trị xuất khẩu container sang Mỹ ước đạt 5,8 tỷ USD, tăng 23% so với cùng kỳ (svck); sang Trung Quốc đạt 2,3 tỷ USD, tăng 2%; và sang Châu Âu đạt 2 tỷ USD, tăng 26%.
Các nhóm hàng như dệt may, giày dép và đồ gỗ, mặc dù có giá trị thấp, nhưng lại chiếm tỷ trọng cao trong sản lượng container, đều ghi nhận sự sụt giảm trong tháng này. Nguyên nhân chủ yếu là do các nhà bán buôn tại Mỹ và Châu Âu đã tích trữ đủ hàng hóa sau giai đoạn hoạt động sôi nổi trong hai tháng đầu quý 3/2024.
Trung Quốc tiếp tục giữ vị trí là đối tác nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm tới 45% tổng giá trị hàng container đường biển, với giá trị ước đạt 6 tỷ USD, tăng 23% svck. Mặc dù tốc độ tăng trưởng vẫn duy trì ở mức hai chữ số, nhưng đã có dấu hiệu thu hẹp so với tháng trước, chủ yếu do nhóm hàng máy móc, thiết bị và phụ tùng ước tính giảm 11% so với tháng trước. Tuy nhiên, sự chậm lại trong hoạt động nhập khẩu vào cuối quý 3 năm tài chính 2024 không được coi là tín hiệu đáng lo ngại, do mùa cao điểm đã đến sớm trong năm nay.
Lũy kế 9 tháng đầu năm 2024, giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa container đường biển ước tính đạt 164 tỷ USD, tăng 14% svck, trong khi nhập khẩu đạt 110 tỷ USD, tăng 16%.
 |
| Ước tính giá trị xuất nhập khẩu container đường biển. Nguồn VDSC |
Sản lượng container suy giảm so với tháng trước tại hai cụm cảng chính
So với tháng trước, sản lượng hàng hóa thông qua hai khu vực cảng Hải Phòng và Vũng Tàu đã thu hẹp trong tháng 09/2024, diễn biến này phản ánh tình hình chung của dòng chảy thương mại.
Tổng thông lượng tại hai khu vực ghi nhận giảm 10% và 12% so với tháng trước, nhưng vẫn ghi nhận mức tăng trưởng dương, với mức tăng 7% và 33%, đạt lần lượt 602 nghìn TEU và 548 nghìn TEU.
 |
| Tại khu vực Hải Phòng, sản lượng của GMD là điểm sáng khi tăng trưởng mạnh so với cùng kỳ |
Theo VDSC Research, sự giảm sút này mang tính chất mùa vụ, phản ánh đặc trưng của ngành, khi mùa cao điểm thường diễn ra từ tháng 6 đến tháng 8 hàng năm, chiếm khoảng 27% về giá trị và sản lượng hàng hóa xuất nhập khẩu container đường biển.
Tại khu vực Hải Phòng, sản lượng của GMD là điểm sáng khi tăng trưởng mạnh svck nhờ có thêm tuyến dịch vụ của hãng tàu COSCO và SITC kể từ tháng 8/2024, qua đó, tổng số chuyến tàu cập cảng Nam Đình Vũ đạt trung bình 20 chuyến/tuần, nhiều hơn bốn chuyến svck.
Mặt khác, khu vực Vũng Tàu chủ yếu phục vụ các tuyến dài đi trực tiếp tới Mỹ và Châu Âu. Do hoạt động xuất khẩu chậm lại trong tháng này, nên sản lượng thông qua khu vực đều tăng trưởng âm so với tháng trước.
Lũy kế 9T2024, thông lượng container khu vực Hải Phòng và Vũng Tàu lần lượt đạt 5,4 triệu TEU (+18% svck) và 4,7 triệu TEU (+35% svck).
Hàng hóa thông quan chậm lại trong Q4/2024 nhưng vẫn duy trì tăng trưởng dương
Việc tách thành phần hàng tồn kho của khối hạ nguồn khỏi tổng mức hàng tồn kho có thể mang lại cái nhìn sâu sắc về tình hình tồn kho ở thượng nguồn (cung ứng nguyên liệu đầu vào) và hạ nguồn (sản xuất bán lẻ). Theo khảo sát tháng 09/2024 của Viện Quản lý Cung ứng (ISM), lượng hàng tồn kho khối hạ nguồn đã tăng đáng kể, cho thấy mức tồn kho ổn định và dự báo rằng nhu cầu bổ sung hàng hóa cho quý 4/2024 sẽ chậm lại.
Trong bối cảnh này, sản lượng nhập khẩu container tại thị trường Mỹ được Hiệp hội Bán lẻ Quốc gia (NRF) dự báo sẽ đạt 5,9 triệu TEU trong quý 4/2024, tăng 1% svck. Mức này giảm mạnh so với mức tăng 19% của quý trước, sau giai đoạn cao điểm.
Theo đó, Chứng khoán Rồng Việt kỳ vọng nhu cầu tiêu dùng sẽ cải thiện rõ ràng hơn trong nửa cuối năm 2025 nhờ vào việc FED hạ lãi suất, tạo điều kiện kích thích tiêu dùng. Tuy nhiên, sức mua đối với hàng hóa không thiết yếu, nhóm hàng xuất khẩu chính của Việt Nam được dự báo vẫn chưa thể phục hồi sớm, khi phần lớn thu nhập của người tiêu dùng vẫn dành cho nhà ở và thực phẩm. Mặc dù lạm phát đã giảm, chủ yếu nhờ vào giá năng lượng và thực phẩm hạ nhiệt, giá thuê nhà vẫn tăng cao, chiếm 35% trong chỉ số CPI của Mỹ.
Sức mua thực tế sẽ cải thiện dần theo thời gian và chuyển dịch sang hàng hóa không thiết yếu, nhờ lộ trình cắt giảm lãi suất của FED, làm giảm gánh nặng nợ. Hiện tại, mua sắm phụ thuộc nhiều vào tín dụng, với tỷ lệ nợ quá hạn thẻ tín dụng tăng từ 1,6% trong quý 2 năm tài chính 2021 lên 3,3% vào Q2/2024, cho thấy sức mua thực tế nhạy cảm với biến động lãi suất.
 |
| Mức tồn kho của khối hạ nguồn và dự báo sản lượng container nhập khẩu vào Mỹ |
Tuy nhiên, triển vọng thương mại toàn cầu năm 2025 vẫn tiềm ẩn rủi ro “lơ lửng” khiến dự báo đi không đúng quỹ đạo, đó là: (1) kết quả bầu tổng thống Mỹ vào ngày 05/11/2024 và (2) Căng thẳng địa chính trị dai dẳng.
Cụ thể, kết quả bầu cử sẽ có ảnh hưởng sâu sắc đến các động lực thương mại và quyết định chính sách thuế quan cũng như hiệp định thương mại trong tương lai.
Nếu bà Kamala Harris tái đắc cử, mối quan hệ Việt – Mỹ dưới nhiệm kỳ của bà dự kiến sẽ không có nhiều thay đổi so với hiện tại, do bà đã giữ chức vụ Phó Tổng thống dưới chính quyền Biden.
Ngược lại, nếu ông Donald Trump quay lại, triển vọng thương mại của Việt Nam có thể đối mặt với nhiều bất lợi hơn. Ông Trump từng nêu rõ quan điểm giảm thâm hụt thương mại của Mỹ, với biện pháp chính là áp dụng hàng rào thuế quan 60% đối với hàng hóa từ Trung Quốc và 10% với các quốc gia khác. Thêm vào đó, Việt Nam đã từng bị điều tra là quốc gia thao túng tiền tệ, nên khả năng ông Trump trúng cử, việc mở lại các cuộc điều tra hoàn toàn có thể xảy ra trong nhiệm kỳ thứ hai.
Trong khi đó, căng thẳng địa chính trị có thể ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế toàn cầu thông qua sự biến động của giá năng lượng, giá cước vận tải biển và đứt gãy chuỗi cung ứng. Những yếu tố này tác động đến chi phí sản xuất, lạm phát và chi tiêu của người tiêu dùng, từ đó ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế.
Điều này đã được chứng minh qua cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine cũng như tình hình căng thẳng tại Trung Đông. Hiện tại, khu vực Châu Á cũng đang tiềm ẩn rủi ro chính trị giữa Triều Tiên và Hàn Quốc, cũng như giữa Trung Quốc và Đài Loan.